2009-cu il sentyabrın 30-da Novruz YUNESKO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs
siyahısına daxil edilmiş, 23 fevral 2010-cu ildə isə BMT Baş Assambleyasının
64-cü sessiyasının iclasında mart ayının 21-i "Beynəlxalq Novruz
Günü" elan edilmişdir.
Novruz bayramı Nuh peyğəmbərin adı ilə bağlı olaraq "Nuhun
ruzisi”, qisaldilmiş halda isə "Nuh Ruz" kimi başa düşülməlidir.
Novruz bayramında çərşənbələr
Bəzi qədim inanclara görə kainat 4 ünsürdən - su, od, torpaq və küləkdən yaranıb. Hər il 4 çərşənbə Novruzdan,
günün bərabərləşməsindən əvvəl qeyd olunur .
Birinci su çərşənbəsi adlandırılırdı. Yəni bahara doğru çayların
azacıq buz bağlayan yerləri əriyib çaylara tökülür. Torpaq yavaş-yavaş islanmağa başlayır. Qızlar
bulaqlardan sərin, şirin su gətirərdilər, evin ətrafına çiləyərdilər, üzlərini
yuyardılar.
İkincisi od çərşənbəsi adlanır.
Ona görə ki, bahara doğru günəş yavaş-yavaş torpağı qızdırır, isindirir, onu
yaratmaq üçün hazırlayır. Od çərşənbəsində tonqallar qalayardılar. Hər ailə
üzvünün adına bir şam yandırardılar. Xonçalar düzəldilərdi.
Üçüncüsü yel çərşənbəsidir.
Yəni yel artıq azacıq oyanmış torpağı, təzəcə çıxmış yaza həsrət gülləri
tərpədir, tumurcuqlanan ağacları yellədir.
Dördüncüsü torpaq çərşənbəsidir.
Torpağı ana təbiət su ilə islatdı, günəşlə isitdi, onu yaratmağa hazırladı. Ona
görə də ilk yaz əkinini xışla-kotanla məhz torpaq çərşənbəsi günündə
başlayardılar. Yaşlı qadınlar "Səməni, saxla məni, ildə göyərdərəm
səni" deyib buğda isladardılar.
1.
Qulaq falına çıxmaq. Əgər gizlin dinlənən evdən xoş söhbət eşidilərsə, bu
arzunun yerinə yetəcəyinə işarədir.
2.
Tonqaldan tullanmaq. Tonqaldan tullarkən bu ifadə deyilir: "Ağırlığım
- uğurluğum odda yansın".
3.
Üzük falına baxmaq. Qızlar üzüyü sapa bərkidib su ilə dolu stəkanın üstündə
saxlayarlar. Üzük stəkana neçə dəfə dəysə,bu həmin qızın o yaşda ərə gedəcəyinə
işarədir.
4.
Səməni yetişdirmək. Bu yazın gəlişinə və bitkilərin oyanmasına işarədir.
5.
Yumurta döyüşdürmək. Oyunun nəticəsində Papaq atmaq. Qapıya atılan papağı
boş qaytarmazlar.
6.
tərəflərdən biri digərinin tələblərini yerinə yetirir.
7.
Qonaq getmək. Novruzda qohumların və qonşuların evinə qonaq gedərlər,
onlara Novruz payı apararlar.
8.
Şam yandırmaq. Novruzda ailənin sayı qədər şam yandırarlar.
9.
Küsülülərin barışması. Novruzda heç kim küsülü qalmamalıdır. Bütün
küsülülər barışmalıdır.
10. Yallı getmək. Azərbaycan xalqının qədim
dövrdən bəri ifa etdiyi rəqsdir. Bunun mənası insanların birliyidir.
11. Xoruz döyüşdürmək. Bunun üçün xüsusi döyüş
xoruzları böyüdülür.
12. Novruz oyunları oynamaq. Məsələn, ənzəli.
Novruz Azərbaycanla yanaşı İranda, Türkmənistanda, Tacikistanda, Özbəkistanda, Pakistanda, Qazaxıstanda, Qırğızıstanda xüsusi təntənə ilə qeyd edilir.
|